Optik Gözlük Nedir

Astigmat, miyop veya hipermetrop gibi görme bozukluklarında, duruma göre uzağı ya da yakını görmemizi sağlayan gözlüklere optik gözlük denilmektedir. Optik gözlükler, plastik ya da metal vb. bir çerçeve içine oturtulmuş, cam, plastik veya cam ve plastik karışımı özel malzemelerden imal edilmektedir. Gözlük görmenize yardımcı olan bir araçtır, net görmenizi sağlayan asıl işlevi yerine getiren gözlük camlarıdır.

OPTİK GÖZLÜK CAMLARI

Gözlük camları hakkında bilgi alınmadan önce iki önemli optik özelliğin bilinmesi faydalı olacaktır. Bu özelliklerden ilki kırıcılık katsayısı veya kırma endisi, diğeri de abbe sayısıdır.

Kırıcılık Katsayısı (Endisi) : Merceklerin kırıcılık katsayısı (refraksiyon endisi=n) ışığın havadaki hızının mercekteki hızına oranına bağlıdır. Kırılma endisi yükseldikçe yansımalar da yükselir fakat mercek daha ince olarak üretilebilir. Bu da yüksek diyoptrili camların daha hafif olmasına ve gözlükte daha estetik durmasına olanak sağlar.

Abbe Sayısı : Abbe sayısı ışığın ayrışmasını, başka bir deyişle, kromatik aberasyon özelliğini gösterir. Abbe sayısının düşük olması ayrışmanın fazla olduğunu gösterir. Kırıcılık katsayısı arttıkça Abbe sayısı da düşer. En iyi Abbe değeri 42 dir. Camların Abbe değeri 42 sayısına yaklaştıkça görme kalitesi artar.

Gözlük camları kullanım amaçlarına göre tek odaklı olarak tasarımlandığı gibi, iki veya üç odaklı, ya da çok odaklı (multifokal) tasarımlarla da üretilmektedir. Hangi çeşit tasarım yapılırsa yapılsın, tüm gözlük camları mineral, ya da plastik maddelerden üretilirler. Bu nedenle, gözlük camlarının üretim materyallerini incelemek gözlük camlarını daha kolay anlamamıza yardımcı olacaktır.

GÖZLÜK CAMLARININ MATERYALLERİ

Optik gözlük camları cam (mineral), plastik (organik) olmak üzere iki türdedir.

MİNERAL GÖZLÜK CAMLARI

Kron (Crown) Cam - B270 : İngiltere’de ilk üretilen cam tabakların taç şeklinde olması nedeniyle bu tür mineral camlara kron (taç) cam denmektedir.  Mineral camın en önemli içeriği %60-70 (SiO2) Silisyum Oksit’tir. Geri kalan bileşiminde Kalsiyum, Sodyum ve Bor oksitleri kullanılır.

Flint Cam İlk üretim tekniğinde parlak renkli çakmak taşı (kuartz) kullanıldığından bu ad verilmiştir. Flint camlar çok ağır olduğu için artık kullanılmamaktadır.

Borosilikat Camlar : Fotokromik camların üretiminde kullanılır.

Yüksek Kırıcılık Endisli Mineral Camlar (Ağır Flint Camlar) : Camın hammaddesine çeşitli mineraller eklenerek kırıcılık endisi yüksek camlar elde edilmiştir. Bu camlar yüksek diyoptrili bireyler için daha ince ve daha hafif kullanım sağlaması açısından avantajlıdır. Ancak kırıcılık endisi yükseldikçe Abbe sayısı küçülmekte, camlarda dispersiyon (renk ayrışması) ve yansımalar artmaktadır. Cam üretiminde hedeflenen her zaman az yoğunluk, yüksek kırıcılık ve yüksek Abbe değeridir. Camın hammaddesine titanyum eklenmesiyle 1970’li yıllarda ilk yüksek endisli (n=1,7) baryum ağır flint (BaSF) camlar üretilmeye başlanmıştır. Daha sonra Lantanyum eklenerek refraktif endisi daha yüksek (n=1,8) lantan ağır flint (LaSF) camlar üretilmiştir. 1995 yılında ise lantanyum ve niyobyumun birlikte cam materyaline eklenmesiyle bugünkü en yüksek endisli cam (n=1,9) üretilmiştir. Mineral camlar eriyik halindeki camın kalıplara dökülerek preslenmesiyle elde edilir. Presten çıkan cama yarı bitmiş ürün denilir. Bu işlenmemiş camın önce ön yüzü yontulup cilalanarak yarı bitmiş cam, arka yüzünün yontulup cilalanmasıyla da bitmiş mercek elde edilir.

PLASTİK ORGANİK GÖZLÜK OPTİK GÖZLÜK CAMLARI

CR 39 Gözlük Camları : İlk organik ya da plastik camlar CR 39 adlı maddeden üretilmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında (1940) ABD’de hava kuvvetleri için askeri amaçlı araştırmalar sırasında Pittsburgh Plate Glass firmasının polimerizasyon denemelerinde Columbia Reçinesi (CR) adı verilen materyalin (Allyl diglycol carbonate - ADC) 39. denemesinden en iyi sonuca ulaşıldığı için bu maddeye CR 39 denmiştir. Hedef termoplast olmayan bir organik cam üretmekti, çünkü termoplastlar ısı etkisiyle yumuşar ve şekli bozulur. Bir düroplast olan CR 39 ise ısı etkisiyle sertleşmektedir. Bu organik camlar bir monomerin kalıplara doldurularak ısı altında polimerize edilmesiyle elde edilmektedir. Bu organik gözlük camları UV-A ışınlarını tamamıyla, UV-B ışınlarının ise büyük bir kısmını kendiliğinden absorbe eder. CR 39 kırılmaya karşı mineral cama göre 20 kat daha çok dayanıklıdır. Kırıldığında cam parçaları keskin kenarlı olmadığından bir yaralanmaya neden olmaz. Bu nedenle bu camların kullanımı özellikle çocuklar ve sporcular için çok uygundur. CR 39’un yüzeyi sert olmadığından kolay çizilebilir, bu nedenle camın yüzeyine sertlik kaplaması uygulanır. Isıyı çok iyi ilettiği için bu materyal mineral cama göre çok daha az buharlanır. Bu da kışın önemli bir kullanım kolaylığı sağlar. CR 39 alkol, aseton veya benzin gibi temizleyici maddelere karşı dayanıklıdır.

Yüksek Kırıcılık Endisli Plastik (Organik) Camlar : Plastik hammaddenin polimerizasyon sürecine etki edilerek yeni monomer sistemlerinin gelişimiyle yüksek kırıcılık gücüne sahip çeşitli organik camlar elde edilmiştir. Bu camların ana monomeri çeşitli katkı maddeleri içeren vinil monomeridir. Ayrıca bu birleşime kırıcılık endisini yükselten brom, klor veya kükürt gibi maddeler de katılmaktadır.

Polikarbonat Camlar : 1955 yılında bulunan polikarbonat son yıllarda gözlük camı üretiminde kullanılmaya başlanmıştır. Sanayide yaygın kullanım alanı bulan bu hammadde aynı zamanda motosiklet kaskları yapımında, koruyucu gözlüklerde,  kamera dış materyali olarak ve CD (Compact Disc) üretiminde de kullanılmaktadır. Polikarbonat camlar CR 39 gibi düroplast değil, termoplast madde gurubundandır. İki monomerin ısı altında uzun süre kondansasyonu ile gözlük camları elde edilir. Polikarbonat camlar “kurşungeçirmez” denilen cam materyalinden elde edilmektedir ve CR 39’a göre darbelere 10-12 kat daha dirençlidir, ancak yüzeyi yumuşaktır. Alkol, aseton, saç spireyi gibi maddelerle yüzeyi kolay bozulabilir. Aşınmaya dirençli sertlik kaplaması yapıldığında çok uzun süre kullanılabilir. Bu camların işlenmesi oldukça zordur ve farklı makinalar gerektirir. Diğer yandan, polikarbonat camlar materyalinin özelliği sayesinde her hangi bir ilave maddeye gereksinim olmadan, kendiliğinden % 100’e yakın UV koruma sağlar. İnceltilmiş cam (yüksek endisli) özelliğinden ve çok hafif olmasından dolayı hem yüksek diyoptrili hastalarda, hem de çocuklarda kullanım kolaylığı sağlar. Bununla birlikte, en düşük Abbe değeri (Abbe: 31) nedeniyle en düşük optik kaliteye sahiptir.

Trivex Camlar : Trivex yeni geliştirilmiş organik bir cam materyalidir. CR 39 ve Polikarbonat camların olumlu özelliklerini bir arada taşıyan tek cam cinsidir. Kırılmaya ve darbelere çok dayanıklı olan bu cam esnek olduğu gibi, alkol, aseton, saç spreyi gibi maddelere karşı da dayanıklıdır. Bu camın Abbe değeri yüksek (45) olduğu için çok iyi bir optik kalitesine sahiptir. Ayrıca UV-A ve UV-B ışınlarını yaklaşık % 100 absorbe eder. Bu camların işlenmesi de kolaydır.  Trivex sporcular, çocuklar ve koruyucu gözlük üretimi için çok uygun ve en hafif mercek türüdür.
Gözün kırılma kusurlarının tedavisinde kullanılan cam (mineral) veya organik (plastik) materyallerden üretilen gözlük camları odak özelliğine göre, tek odaklı (monofokal), çift odaklı (bifokal), üç odaklı (trifokal) ve çok odaklı (multifokal) olmak üzere 4 çeşittir.

Tek Odaklı Gözlük Camları : Tek odaklı, monofokal veya tek görüş (single vision) gözlük camları uzak, yakın, spor, okuma, çalışma, araba sürme gibi her türlü görsel amaç için kullanılabilen, bir camda yalnızca bir görüş odağının bulunduğu olağan camlardır. Miyopi, hipermetropi, astigmatizm ve presbiyopinin refraktif tedavisi için kullanılırlar.

İki Odaklı Gözlük Camları : İki odaklı (bifokal) camlar yakın görmesi bozulmuş presbiyoplar için uzak ve yakın görüşü aynı camda sağlayan iki ayrı bölümden oluşmuş gözlük camlarıdır. Bu camlarda üst kısım uzak görüşü, altta yer alan bölüm ise yakın görüşü sağlamaktadır. Yakın bölümün üstü yuvarlak, bombeli, düz veya Franklin tarzında olabilir. Bifokal camlarda uzak görüş alanından yakın görüş alanına geçiş progresif (mültifokal) camlarda olduğu gibi kademeli olmayıp, uzak ve yakın görüş alanları keskin bir sınırla ayrılmış durumdadır. İki odaklı camlar da mineral veya organik materyallerden imal edilmektedir. Mineral iki odaklılarda alttaki yakın bölümün kırma gücü daha yüksek kırılma endisine sahiptir. Mineral camlarda yakın segmanı ana camın alt dış yüzüne yüksek basınç altında preslenerek gömülür, yani kaynak yapılır. Astigmatik gücün işlenmesi iç yüze uygulanır. Plastik yani organik iki odaklı camlar ise tek parça (monoblok) olarak üretilir. Plastik bifokal mercekler aynı malzemenin (genellikle CR 39) özel bifokal kalıplara doldurulup ısı altında polimerize edilmesiyle iki farklı kırıcı yüzey oluşturarak üretilir. Bu nedenle bu camların yüzeyinde yakın bölgede palpabl bir kenar kabarıklık hissedilir.

Üç Odaklı Gözlük Camları : Yakına uyum yapabilme yeteneğini iyice yitirmiş yaşlı hastalarda iki odaklı mercekler de kişinin tüm görme ihtiyaçlarını karşılayamayabilir. Uzak ve yakın mesafeler için uygun düzeltme yapılarak verilecek iki odaklı bir camla bile orta mesafelerde (yaklaşık kol uzunluğu veya 45-80 cm arası) net bir görüş sağlanamaz. Bu nedenle, orta mesafenin de görülebilmesini sağlamak için üç odaklı (trifokal) camlar üretilmiştir. Üç odaklı camlarda uzak ve yakın görüş alanları arasında orta mesafeyi görmeyi sağlayan bir ara veya orta bölme yer almaktadır. Bu ara mesafenin gücü genellikle yakın gücün yarısı dolaylarına ayarlanmaktadır. Trifokal camlar da cam (mineral) ve plastik (organik) olarak üretilmektedirler. Üretimleri bifokal camlarla aynı tarzdadır.

Çok (Çoklu) Odaklı (Multifokal) Gözlük Camları : Günümüzde presbiyoplar için uzak, orta ve yakın görüşü aynı camla sağlayabilmek için en estetik ve en ideal çözüm çok odaklı yani mültifokal (PAL=Progressive Addition Lens) camlardır. Bir odaktan daha fazla odaklı her mercek “çok odaklı” olduğundan, iki ve üç odaklı gözlük camlarından ayırmak için mültifokal camlara çok odaklı yerine “çoklu odaklı” denilmektedir. Çok (çoklu) odaklı camlara uzak bölümden yakın bölüme geçişin birdenbire olmaması, ara bölümde kademeli şekilde bir geçiş olmasından dolayı geçişli, kademeli progresif gözlük camları da denmektedir. Geçişli camlar uzak ve yakın görüntü aralarında iki odaklı (bifokal) ve üç odaklı (trifokal) camlar gibi atlamaya neden olmaz, yumuşak geçiş alanlarına sahiptir. Hasta bakmak ve görmek istediği objeyi bir zorlanma olmaksızın, atlama sorunu yaşamadan algılayabilir. Ayrıca cam üzerinde orta ve yakın bölümleri ayıran sınırların bulunmaması nedeniyle dışarıdan görünüşü estetiktir ve tek odaklı camlara benzer. Bununla birlikte, mültifokal camlarda uzak, orta (geçiş) ve yakın görüş alanları dışında alt iki yanda periferik bulanık alanlar vardır. Çok odaklı camlar mineral veya organik, fotokromik ya da inceltilmiş (yüksek kırma endisli) türlerde üretilmektedir. Ayrıca geçiş alanı ve yakın alanı ihtiyaca göre farklı üretilen türleri de vardır. Gününü daha çok kapalı ortamda, masa basında veya dış mekânda geçiren presbiyopik kişiler için farklı ürünler olduğu gibi, en çok kullanılan mesafeye göre üretilmiş çok odaklı camlar da mevcuttur. Bunların bazılarında uzak görüş, bazılarında yakın görüş, bazılarında da progresyon kanalı ön plana çıkarılmıştır.

OPTİK GÖZLÜK ÇERÇEVELERİ

Optik ve ortopedik sınırlayıcıların belirlenmesinden sonra, seçilen çerçevenin nasıl görüldüğü de önemlidir.

Gözlüğün biçimi, rengi ve aksesuarlarıyla yüzdeki görünümü kişinin yaşı, kişiliği, mesleği, statüsü, saç ve cilt rengi ile uyumlu olmalıdır.

Çerçeveleri denerken sadece görünüşten daha fazlasına dikkat edilmesi gereklidir.

Gözlüğün tam oturması uzun süreli kullanım ve konfor için son derece önemlidir.

Çerçeve yüzünüze tam uymalıdır, kulakların arkası ve burnun üst kısmı gibi temas noktalarında hiçbir baskı hissetmiyor olmalısınız.

Optisyen çerçevenin saplarını yüz şeklinize göre uyarlamalıdır, böylece gözlüğünüzü uzun bir süre kullansanız dahi şakaklarınızda hiçbir baskı hissetmezsiniz.

Optimum oranda ayarlanmış saplar kulak arkasında uygulanacak çok hafif bir işlem gerektirir, böylece çerçevenin ağırlığının burnun üstüne binmesi önlenmiş olur. Genel bir kural olarak gözlüğünüz, gözlük taktığınızın farkında olmayacağınız bir mükemmellikte uymalıdır.

En ideal çerçeve ölçüsü, çerçevenin üst kısmı kaşları yarım kesecek şekilde olanıdır. Bu konum en iyi görmeyi sağlar çünkü görmeniz çerçevenin veya gözlük camının kenarından dolayı engellenmez.

Çerçevenizin boyutunu seçerken dikkatli olun: İdeal boyut gözleriniz arasındaki mesafe ile göz yuvalarınızın boyutuna göre belirlenir. Ancak çerçeve yüzünüzden çok geniş olmamalıdır ve elmacık kemiklerinizle asla temas etmemelidir. Aksi halde gözlük camları buğulanır ve yüzünüzde baskı noktaları oluşabilir.

GÖZLÜK KULLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Gözlük, ayarlarının ve dengesinin bozulmaması için, mutlaka çift el kullanılarak takılıp çıkartılmalıdır.

Gözlük pantolonun veya gömleğin cebinde taşınacaksa mutlaka kılıfının içerisinde olmalıdır.

Gözlük kullanılmadığı zamanlarda, camlarının çizilmemesi için, sert yüzeylere temas edecek şekilde yani ters olarak bırakılmamalıdır. Kullanılmadığı zamanlarda kutusunda muhafaza edilmelidir.

Gözlükler çanta (el çantası veya bavul) içerisinde taşınırken mutlaka kılıfı içerisinde muhafaza edilmelidir.

Optik ve güneş gözlükleri ile kesinlikle denize ve havuza girilmemelidir. Girildiği takdirde camların kaplama özellikleri tuzdan ve klordan zarar görerek işlevini yapamaz hale gelir. Çerçeveler ise hammaddesine göre tuzdan dolayı çeşitli zararlar görebilmektedir.

Çerçeve ve cam temizliği özel üretilmiş temizleme sıvıları ile ya da akan suyun altında durulayarak yapılmalıdır. Gözlük camları mutlak microfiber temizleme bezleri ile temizlenmelidir, peçete, kıyafet, vb. nesneler ile temizlenmesi durumunda camlar çizilir ve görme kalitesi düşer.

Gözlük camları orta köprüden iki parmakla tutularak ve fazla bastırılmadan temizlenmelidir.

OPTİK GÖZLÜK HAKKINDA EK BİLGİLER

Dinlendirici Gözlük : Dinlendirici gözlük kavramı halk arasında sıkça kullanılmasına karşın, böyle bir gözlük kavramı bulunmamaktadır. Gözlük kullanıcılarının göz kusuru varsa, kullanacağı gözlük zaten görmesi gerektiği gibi göz doktoru tarafından reçetelendirilir ve optisyen bu numaralara göre gözlüğün montajını yapar.

Görme Kusuru Olmayanların Gözlük Kullanması : Göz kusuru bulunmayan kişilerin gözlük kullanması tamamen kendi tercihleridir. Estetik anlamda gözlük kullanabilirler fakat kullanacakları gözlük camları numarasız, yani sıfır numara olmalıdır.

Numaralı (Optik ) Güneş Gözlüğü :  Numaralı güneş gözlüğü camları, gözlük camı üreticileri tarafından üretilebilmektedir. Numaralı güneş gözlüğü isteyen kullanıcılar optik mağazalarına giderek camlarını istedikleri renkte tedarik edebilirler.

Pupilla Nedir : Pupilla, iki göz bebeği arasındaki mesafenin adıdır. Gözlük camları, bu mesafeye göre çerçeveye yerleştirilir.

Antirefle Nedir : Antirefle, camın yüzeyine uygulanan ve zararları ışınların göze ulaşmasını engelleyen bir kaplamadır. Her cam üreticisini farklı isimlerde ve farklı özelliklerde kaplamaları bulunmaktadır. Gözlük satın alırken antireflenin özelliklerini de öğrenmenizi tavsiye ederiz.